Rác thải nhựa là gì? “báo động” thực trạng rác thải nhựa

Rác thải nhựa đang dần trở thành hiểm họa môi trường trên toàn cầu với nhiều hệ luỵ đáng sợ. Cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, Việt Nam cũng đang nỗ lực hết mình để có thể loại bỏ ô nhiễm do loại rác này gây ra. Vậy, rác thải nhựa là gì mà nguy hiểm đến vậy? Hãy cùng thapgiainhiettashin.com.vn tìm hiểu trong bài viết dưới đây các bạn nhé!

Rác thải nhựa là gì?

Trước khi đi sâu vào tìm hiểu khái niệm này bạn cần nắm rõ được định nghĩa rác thải là gì. Rác thải hay còn gọi là các loại chất thải được hiểu đơn giản là những đồ vật hoặc hoá chất mà con người không thể sử dụng nữa và thải ra môi trường xung quanh như: Đồ ăn thừa, bao bì ni lông, phế liệu, giấy,…

Vậy rác thải nhựa sẽ là những loại sản phẩm được làm bằng nhựa đã qua sử dụng hoặc không được dùng đến và bị con người đem bỏ. Một vài loại rác thải nhựa thường gặp là: Túi nhựa, ống hút nhựa, chai nhựa, cốc nhựa,… Điểm chung của các loại rác này là chúng không thể phân huỷ hoặc thời gian phân huỷ vô cùng lâu, nhiều loại phải mất vài trăm đến vài ngàn năm mới có thể hoàn toàn phân huỷ hết.

>>> Bài viết tham khảo: Ngành Diêm nghiệp là gì? Những vấn đề liên quan ngành diêm nghiệp

Nguồn gốc phát sinh của chất thải nhựa

Chất thải nhựa sinh hoạt hầu hết đều phát sinh từ hoạt động sản xuất và sinh hoạt hàng ngày của con người. Chất thải nhựa sinh hoạt ở các đô thị lớn được phát sinh chủ yếu từ các nguồn sau:

• Chất thải từ các khu vực dân cư, khách vãng lai, khách du lịch như: Thực phẩm, đồ ăn dư thừa, các loại túi nilon, nhựa, chai nước và các chất thải nguy hại…
• Chất thải nhựa bắt nguồn từ các chợ, tụ điểm buôn bán, khách sạn, nhà hàng,  khu vui chơi, giải trí, khu sinh hoạt văn hoá,…
• Rác thải nhựa từ các viện nghiên cứu khoa học, cơ sở y tế, cơ quan, trường học,…
• Rác thải từ các hoạt động sản xuất, thi công bên trong các nhà máy, xí nghiệp và khu công nghiệp…
• Rác thải từ bao bì vận chuyển, túi gói hàng order của Trung Quốc, hộp nhựa đựng đồ chơi,…

Tác hại rác thải nhựa gây ra đối với môi trường hiện nay

Dựa theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc trong năm 2018 cho biết: “Kể từ năm 1950 đến nay, sản lượng nhựa tiêu thụ trên toàn thế giới đã tăng từ 1,5 triệu tấn/năm lên đến con số không tưởng là 380 triệu tấn/năm. Trong số đó chỉ có khoảng 9% ít ỏi là nhựa được tái chế, 12% bị đốt, còn lại có đến 79% là rác thải nhựa xử lý theo hình thức chôn lấp hoặc bị thải ra bên ngoài môi trường. Và chính những loại rác bị thải ra môi trường và xử lý bằng cách đốt, chôn lấp này đã và đang gây ra rất nhiều hệ luỵ cho cuộc sống.

Rác thải nhựa ảnh hưởng trực tiếp đến chính sức khoẻ của con người

Rác thải nhựa 1 khi bị thải ra môi trường hoặc bị chôn lấp xuống lòng đất thì sau 1 thời gian sẽ bị tan rã thành các mảnh nhựa với nhiều kích cỡ cực nhỏ micro, nano, pico… khác nhau. 

Sau đó, những mảnh vi nhựa này sẽ lẫn vào trong môi trường nước, đất, không khí… khiến các sinh vật sống trong đo ăn phải. Từ đó dẫn đến việc con người ăn phải các loại sinh vật này và gián tiếp đưa hạt vi nhựa độc hại vào cơ thể, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe.

Đối với rác thải nhựa được xử lý theo phương pháp đốt cháy thì sẽ sản sinh ra các khí độc hại bao gồm dioxin, furan… có thể làm ảnh hưởng đến tuyến nội tiết và làm giảm khả năng miễn dịch, gây ra các bệnh ung thư…

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh đến từ Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm của Đại học Bách Khoa Hà Nội: “Nhiều sản phẩm nhựa có chất lượng kém, trong quá trình sử dụng sẽ sinh ra chất độc hại BPA, dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm ở người như tiểu đường, vô sinh, ung thư…

Chất thải nhựa làm ảnh hưởng đến hoạt động sống của các sinh vật biển

Rác thải nhựa không chỉ tác động đến sức khỏe con người mà còn làm ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống của các loài sinh vật khác trên Trái Đất, trong đó ảnh hưởng nghiêm trọng nhất là với sinh vật ngoài biển.

Nếu đổ rác thải nhựa ra biển sẽ làm phá hủy và suy giảm đa dạng hệ sinh học, làm chết các sinh vật biển nếu chúng không cẩn thận bị mắc vào hoặc ăn phải nhựa. 

Báo cáo mới đây của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) ước tính đã có hơn 100 triệu loài động vật biển bị chết do rác thải nhựa. Trong đó có hơn 260 loài bị vướng hoặc ăn phải rác thải nhựa, trong đó có cả những sinh vật có kích thước lớn như cá voi. Hẳn chúng ta sẽ không thể nào quên được những hình ảnh ám ảnh về một chú cá voi khi chết đã dạt vào bờ biển và bên trong bụng chứa toàn là rác thải nhựa từng gây chấn động 1 thời.

Ảnh hưởng đến môi trường

Theo thông tin được đăng tải trên Tạp chí Môi trường thì rác thải nhựa khi bị chôn lấp sẽ phân huỷ thành các mảnh vi nhựa nhỏ nằm xen lẫn trong đất, gây ảnh hưởng trực tiếp lên nguồn nước ngầm. 

Còn rác thải nhựa được tập kết ở trên rừng núi sẽ lẫn vào bên trong đất và làm mất kết cấu đất, lâu dần làm giảm khả năng giữ nước gây ra các hiện tượng xói mòn, sạt lở đất đá ở vùng núi cao.

Ngoài ra, chất thải nhựa còn gây ảnh hưởng trầm trọng đến ngành đánh bắt cá cũng như nuôi trồng thủy hải sản của con người. Cụ thể: 

Tại đất nước Scotland, rác thải nhựa đã gây ảnh hưởng rất lớn đến ngành công nghiệp đánh cá nơi đây khi tổn thất trung bình rơi vào khoảng từ 15 – 17 triệu USD/năm, tương đương 5% tổng doanh thu của ngành  công nghiệp này. 

Tại Anh và Na Uy, rác thải nhựa cũng là nguyên nhân chính gây ra sự cố với các mẫu tàu thủy chân vịt, có tới 286 sự cố kiểu này đã được ghi nhận và mức tổn thất ước tính lên đến con số 2.8 triệu USD.

Thời gian phân hủy của nhựa sẽ là bao lâu?

Chúng ta thường cho rằng các loại rác thải nhựa sau khi bị vứt đi sẽ nghiễm nhiên được chuyển vào các khu xử lý rác. Tuy nhiên sự thật lại không hoàn toàn như vậy, một phần lớn chúng sẽ được đưa đến những bãi tập kết để chôn lấp và thậm chí tồi tệ hơn là tuồn ra ngoài đại dương. Nhưng điều gì thực sự sẽ xảy ra đối với những mảnh rác đó và nó sẽ tác động đến môi trường của chúng ta trong thời gian bao lâu?

Một điều đáng buồn là loại rác thải để lại hậu quả lâu dài nhất chính là nhựa, bởi vì chúng rất khó phân hủy nhưng quy trình sản xuất lại dễ dàng. Loại rác thải này có tuổi thọ cao hơn con người rất nhiều lần, thậm chí gấp 10 lần. Một ví dụ cụ thể là chai nước làm bằng nhựa mà bạn uống hằng ngày chẳng hạn, bạn biết không, chúng có thể tồn tại lên đến hơn 1000 năm. Và khi chúng bị phân rã hoàn toàn thì không có nghĩa là đã bị loại trừ toàn bộ, chỉ là từ một mảnh nhựa lớn bây giờ chúng sẽ tách thành những mảnh nhỏ hơn và tiếp tục phá hủy đại dương từng chút một mà thôi.

Thực trạng rác thải nhựa ở Việt Nam đang diễn ra như thế nào?

Việt Nam là một trong năm quốc gia có số lượng rác thải nhựa đổ ra đại dương nhiều nhất trên thế giới. Cụ thể, con số này đang ở mức 0,28 đến 0,73 triệu tấn/năm (chiếm đến 6% tổng lượng rác thải nhựa thải ra biển của thế giới). Bên cạnh đó, nước ta cũng phải đối mặt với nhiều nguy cơ hiện hữu liên quan đến rác thải nhựa khi con số 1,8 triệu tấn rác thải nhựa được thải ra môi trường đang không ngừng tăng lên.

Thống kê sơ bộ tại hai thành phố lớn của nước ta là Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, bình quân mỗi hộ gia đình sẽ sử dụng khoảng 1kg túi nilon/tháng và trung bình mỗi ngày sẽ thải ra khoảng 80 tấn chất thải nhựa và nilon.

Đáng nói hơn là, mặc dù tình trạng xả rác thải nhựa tại nước ta đang có những diễn biến xấu đi thì việc phân loại, thu hồi cũng như các hệ thống xử lý rác thải còn nhiều hạn chế do không được chú trọng đầu tư.

Lượng rác thải nhựa và túi nilon tại Việt Nam vẫn đang ở mức cao, chiếm từ 8 đến 12% chất thải rắn sinh hoạt. Nhưng lại có đến 10% lượng rác thải nhựa và túi nilon không được tái sử dụng hay tái chế mà bị thải trực tiếp ra ngoài môi trường.

Với những con số đáng báo động trên thì dựa theo tính toán, lượng rác thải nhựa và túi nilon bị thải ra sẽ có thể lên đến con số 2,5 triệu tấn/năm. Nếu tình trạng này cứ tiếp tục kéo dài và không có biện pháp giải quyết thì chắc chắn rằng nó sẽ trở thành gánh nặng cho môi trường, kinh tế và dẫn đến các thảm họa ô nhiễm các chuyên gia đã cảnh báo.

Chúng ta cần làm gì để khắc phục và giải quyết hậu quả của rác thải nhựa

Đã có rất nhiều cuộc họp, hội thảo, nghiên cứu được đưa ra nhằm thảo luận về cách khắc phục và giải quyết triệt để những hậu quả của rác thải nhựa. Thế nhưng, việc thống nhất để cùng tìm ra các phương án xử lý tối ưu nhất vẫn còn đang được bỏ ngỏ. Tuy nhiên, hiện nay vẫn có các cách giải quyết được đề xuất mang tính tạm thời bao gồm:

• Nâng cao ý thức sử dụng nhựa của người dân, hạn chế đến mức thấp nhất việc sử dụng đồ nhựa. Sử dụng các đồ vật làm bằng chất liệu như thủy tinh, gỗ, vải… để có thể tái sử dụng lại nhiều lần.
• Nếu bắt buộc phải dùng vật dụng 1 lần, hãy lựa chọn các loại thân thiện với môi trường thay cho đồ được làm từ nhựa. 
• Nên thực hiện công việc phân loại rác thải nhựa ngay từ đầu nguồn nhằm giúp nâng cao khả năng tái chế và giảm thiểu lượng rác có thể xả ra môi trường.
• Tích cực tuyên truyền và vận động người dân hạn chế dùng đồ nhựa, phân loại rác rõ ràng trước khi đổ…
• Đối với những công ty, doanh nghiệp, xưởng chế tạo, nhà hàng,… thì nên chủ động dùng cốc giấy, túi giấy, ống hút tự nhiên, túi và găng tay sinh học để có thể phân hủy hoàn toàn.

>>> Bài viết tham khảo: Mách bạn cách tẩy keo 502 dính trên nhựa xe máy hiệu quả

Có thể thấy rằng, tác hại của rác thải nhựa đối với cuộc sống và môi trường xung quanh chúng ta là vô cùng nghiêm trọng, chính vì thế mỗi cá nhân và tập thể cần nhận thức được và bắt đầu giảm tiêu thụ sản phẩm từ nhựa. Mỗi một chúng ta bằng những hành động nhỏ nhất sẽ góp phần nào đó cải tạo môi trường, giảm thiểu các tác hại do rác thải nhựa gây ra. Ngay từ lúc này, hãy vì một Trái Đất xanh-sạch-đẹp không rác thải nhựa mà thay đổi từ chính mình nhé!